ATMOSFER VE ÖZELLİKLERİ

ATMOSFER VE ÖZELLİKLERİ

ATMOSFER: Dünyamızı çepeçevre saran gaz tabakasıdır., hava küre adı da verilir. Atmosferdeki değişik gazlar yerçekiminin etkisiyle çeşitli yükseltilerde tutulur. Yerçekiminin bittiği yerde atmosferde biter. Atmosferi oluşturan gazlar yerçekiminin etkisiyle ağırlıklarına göre iç içe kürler biçiminde bulunur. Ağır gazlar yere yakın alt tabakalarda , hafif gazlar ise üst tabakalarda yer alır.



Not : Ayın kütlesi çok küçük olduğu için çekim gücü gazları tutabilecek ölçüde değildir.. bu nedenle Ay’da atmosfer yoktur. Ayda atmosfer olmadığı için iklim olayları görülmez.



Atmosferin rolü ve özellikleri:

- Atmosfer saydam ve renksizdir. Ancak Güneş ve yıldızlardan gelen mavi renkli ışınları tutup dağıtarak mavi görülür. ( Denizin mavi görünümü atmosferin rengine bağlıdır. Çünkü deniz atmosferin aynasıdır. Atmosferden denize hangi renk ışın düşerse deniz de o renkte görülür.

- İçerdiği oksijen aracılığı ile canlı yaşamına olanak tanır.

- Dünyanın fazla ısınmasını ve soğumasını önler.

- Güneşten gelen zararlı ışınları süzerek dünyayı yaşanır hale getirir. Son yıllarda ozon tabakasında meydana gelen incelme bu özelliği etkilemiştir

- Hava akımları yolu ile güneş alan yerlerin çok sıcak ,almayan yerlerin çok soğuk olmasının önler

- Güneşten gelen enerjinin hızla uzaya dönmesini önler

- Güneşten gelen ışığın yansıyıp dağılarak gölge yerlerinde aydınlık olmasını sağlar.

Atmosferin katmanları:



Troposfer :

Atmosferin yere temas eden , hava olaylarının belirdiği sürekli hava bölümüdür. Atmosferin ortalama 13 km kalınlığındadır. Ekvatorda 16 km , kutuplarda ise 6 km kalınlığındadır. Bu değişim üzerinde etkili olan faktörler:

a) Sıcaklık

b) Yer çekimi

c) Çizgisel hız

d) Dünyanın şekli



Not:En önemli etken sıcaklıktır. Ekvatorda ısınarak genleşen hava yükselir ,kutuplarda soğuyan hava ağırlaşarak alçalır.



A) Atmosferdeki gazların %75 ‘i bu katmandadır.

B) Tüm meteorolojik olaylar bu katmanda gerçekleşir

C) Atmosferde ısınma aşağıdan yukarıya doğru gerçekleşmektedir

D)Su buharının tamamı bu katmandadır

Stratosfer:

Troposferin üstünde, yeryüzünden genel olarak 6 – 16 km yukarıda genel olarak durgun özellikli yatay hava hareketlerinin görüldüğü tabakadır. Troposfer katmanındaki güçlü hareketler ve sıcaklık değişimlerinden oldukça az etkilenir.

a -sıcaklık her yerde 50 derece ile sabittir.

b- Yatay hava hareketleri görülür

c- Su buharı olmadığından bulut görülmez

İyonosfer :

Yerden 80 – 90 kilometrenin ötesinde 250 –300 km ’ye kadar seyrek gaz iyonlarından oluşan bir gaz küre daha vardır. Buna iyonosfer adı verilir. İyonosfer katında artık molekül halinde azot,oksijen,su buharı gibi ağır gazlara rastlanmaz. Burada görülen iyonlar özelliklerine göre katmanlarına ayrılmıştır.
Eksozfer:
Yerden yaklaşık 300 kilometreye kadar uzanan iyonosferin ötesinde gazlar üzerindeki yerçekiminin etkisinin çok azaldığı bir kat vardır. Burada gaz taneciklerinin bir bölümüm uydular gibi dünyanın etrafında döner. Halen yerçekiminin etkisi altındadırlar. İki katmana ayrılır



a) Ozonosfer : Güneşten gelen canlılar için zararlı olan kısa dalgalı (mor ötesi , ültraviyole) ışınlar ozon tabakası tarafından tutulur.

b) Kemosfer : Gazların bir kısmı bu katmanda iyonlarına ayrılır. Güneşten gelen zararlı ışınların bir kısmı burada tutulur.



Azot %78

Oksijen %21

Asal gazlar %1(argon,neon,kripton-,karbondioksit...)

Oksijenin sularda erime özelliği göstermesi , sularda canlı yaşamın olmasına yol açmıştır. Soğuk sularda oksijen oranı fazladır. Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla daha fazladır.



Atmosferde her zaman bulunmayan gazlar : ozon ve tozlardır.

Atmosferde miktarı yere ve zamana en fazla değişen gaz: Su buharıdır.

Kıyıdan içerilere , alçaktan yükseklere çıkıldıkça azalır. Su buharı sıcaklık arttıkça artar.

Not : Bu konu ÖSS de pek fazla sorulmayan bir